روز 15می‌(25اردیبهشت) هر سال برای فلسطینی‌ها در سراسر جهان «روز نکبت» است؛ روزی که صدهاهزار نفر از مردم فلسطین از سرزمین آبا واجدادی‌شان آواره شدند و تاسیس اسرائیل اعلام شد. امسال هفتاد و چهارمین سالروز این روز ننگین برای فلسطین و جهان است.در جریان جنگ جهانی اول، در سال 1917، نیروهای انگلیسی موفق شدند نیروهای عثمانی را شکست دهند و بر سرزمین فلسطین مسلط شوند. تا آن زمان، یهودی‌ها حدود 6درصد از جمعیت سرزمین فلسطین را تشکیل می‌دادند. جمعیت یهودی‌ها در فلسطین تحت قیومیت انگلیس از 6درصد (1918) به 33درصد (1947) رسید.

در 14می‌سال 1948، همزمان با پایان دوره قیومیت انگلیس بر فلسطین، جنبش ملی‌گرای صهیونیسم که موفق شده بود نظر انگلیسی‌ها برای تشکیل یک کشور یهودی در سرزمین تاریخی فلسطینی‌ها را جلب کند، تاسیس اسرائیل را اعلام کرد. در پی این اقدام، نخستین جنگ اعراب و اسرائیل در گرفت.در این جنگ، نیروهای نظامی اردن، مصر، لبنان و سوریه حضور داشتند اما نتوانستند مقابل نیروهای نظامی صهیونیست‌ها کاری از پیش ببرند. نظامیان صهیونیست دست‌کم 750هزار فلسطینی را از محل زندگی‌شان آواره کردند و 78درصد از سرزمین فلسطین را تحت اشغال درآوردند.22درصد باقی مانده به 2 منطقه تقسیم شد که امروز به‌عنوان کرانه باختری و نوار غزه شناخته می‌شود.

درگیری‌ها تا سال 1949ادامه داشت تا اینکه دو طرف یک توافقنامه آتش‌بس و ترک مخاصمه امضا کردند. خط آتش‌بس 1949در فلسطین که با عنوان «خط سبز» هم شناخته می‌شود، به‌عنوان مرز میان رژیم صهیونیستی و سرزمین‌های باقی مانده فلسطین تثبیت شد. در ادبیات سیاسی، به این مرز، «مرز قبل از سال 1967» هم اتلاق می‌شود. بعدها در جریان جنگ 6روزه 1967، اسرائیل باقی مانده سرزمین فلسطین (کرانه باختری و غزه) را هم به اشغال در آورد و 300هزار فلسطینی دیگر را از خانه‌های‌شان آواره کرد.

بین سال‌های 1947و 1949، نظامیان صهیونیست به شهرها و روستاهای فلسطینی حمله کردند. در جریان این حملات، بیش از 530روستا به کلی نابود شدند. همچنین در جریان قتل عام فلسطینی‌ها، 15هزار نفر جان خود را از دست دادند. در بهار سال 1948، صهیونیست‌ها یکی از فجیع‌ترین قتل‌‌عام‌های خود را در روستای «دیر یاسین» در حومه غربی بیت‌المقدس رقم زدند. بیش از 110نفر ازجمله زنان و کودکان در جریان حمله نیروهای شبه‌نظامی صهیونیست به این روستا شهید شدند.

7دهه آوارگی

طبق آمار سازمان ملل، 6میلیون آواره فلسطینی در 58کمپ آوارگان در فلسطین و کشورهای اطراف آن زندگی می‌کنند. بحران آوارگی فلسطینی‌ها چنان بزرگ بود که این سازمان در سال 1949، نهادی را برای مدیریت وضعیت آوارگان فلسطینی پایه گذاشت. آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک که به‌طور خلاصه «اونروا» خوانده می‌شود، صدها مدرسه و مرکز بهداشت را برای این آوارگان اداره می‌کند. 2.3میلیون نفر از این افراد در اردن، 1.5میلیون نفر در غزه، 870هزار نفر در کرانه باختری، 570هزار نفر در سوریه و 480هزار نفر در لبنان در کمپ‌های آوارگان زندگی می‌کنند.

بزرگترین کمپ آوارگان در اردن، کمپ بقعه است. در غزه، جبلیه بزرگ‌ترین کمپ است. کمپ جنین، کمپ بزرگ آوارگان فلسطینی در کرانه باختری است که همیشه در صدر اخبار است. در سوریه کمپ یرموک و در لبنان کم عین حلوه، بزرگ‌ترین کمپ‌های آوارگان فلسطینی هستند. در باریکه غزه، بیش از 70درصد از جمعیت را آوارگان فلسطینی تشکیل می‌دهند که از خانه‌های خود در دیگر مناطق سرزمین فلسطین آواره شده و ناچار به زندگی در غزه شده‌اند. 1.5میلیون آواره در 8کمپ در غزه زندگی می‌کنند. آوارگی فلسطینی‌ها همچنان ادامه دارد. رژیم صهیونیستی هر ساله صدها خانواده را از خانه‌هایشان آواره می‌کند. طبق آمار منتشر شده از سوی دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، بین سال‌های 2009و 2022، دست‌کم 8هزار و 413خانه فلسطینی تخریب شده و حدود 12هزار و 500نفر هم آواره شده‌اند.

طبق قوانین بین‌المللی، آوارگان حق بازگشت به سرزمین و خانه‌های خود را دارند. بسیاری از فلسطینی‌ها هنوز با این امید زندگی می‌کنند که شاید روزی بتوانند راهی شهر و روستاهای خود در مناطق تحت اشغال رژیم صهیونیستی شوند. بحران آوارگان فلسطینی، قدیمی‌ترین بحران آوارگی در جهان است که هنوز هیچ راه‌حلی برای آن متصور نیست.

شهرک‌نشینان اسرائیلی

از دهه 1970به بعد که صهیونیست‌ها بخش‌هایی از کرانه باختری و منطقه شرقی بیت‌المقدس را هم اشغال کردند، ساخت‌و‌ساز شهرک‌هایی برای اسکان یهودی‌ها هم آغاز شد. ساخت این شهرک‌ها از سوی نهادهای بین‌المللی ازجمله سازمان ملل غیرقانونی اعلام شده اما رژیم اسرائیل بی‌توجه به درخواست‌های جهانی، همچنان در حال ادامه پروژه‌های ساخت شهرک‌هاست. هم‌اکنون حدود 750هزار یهودی اسرائیلی در 250شهرک غیرقانونی در کرانه باختری و بیت‌المقدس زندگی می‌کنند. این مناطق به‌شدت از سوی نیروهای امنیتی اسرائیلی تحت محافظت قرار دارند.