شهید «محمد مفتح»، پیشاهنگ وحدت حوزه و دانشگاه است؛ او که سال ها در مسیر دستیابی به این مهم کوشید و سرانجام شهادتش نیز تبلوری از این اندیشه ی والا شد.

شهید محمد مفتح اندیشمندی بود که سال ها در مسیر وحدت حوزه و دانشگاه و مبارزه با رژیم پهلوی تلاش کرد و سرانجام با پشتکار والای خود توانست این مهم را به منصه ظهور برساند. این روحانی مبارز در 28 خرداد 1307 هجری خورشیدی در همدان دیده به جهان گشود و از همان کودکی نزد پدر خویش که از واعظان مشهور این شهر بود، آموزش احکام اسلامی و ادبیات را فراگرفت.

او پس از آن که تحصیلات مقدماتی را به پایان برد، برای فراگیری علوم اسلامی راهی مدرسه علمیه آیت الله آخوند ملاعلی همدانی شد، بعد از پایان این دوره، برای کامل کردن دانش خود به حوزه علمیه قم رفت، در آنجا از وجود استادان برجسته ای همچون علامه محمد حسین طباطبایی، امام خمینی(ره) و بزرگان دیگر بهره برد و به درجه اجتهاد رسید. 

این عالم مجاهد سپس تصمیم گرفت تا برای گسترش فعالیت دینی و مذهبی خود در دانشگاه، به تحصیل فلسفه بپردازد و در نهایت با ارائه رساله «حکمت الهی و نهج البلاغه» در مقطع دکترا فارغ التحصیل شد.
محمد مفتح از آن پس، به آموزش معارف دینی در حوزه و دانشگاه پرداخت و برای گسترش احکام اسلام در میان مردم سخنرانی کرد. او دریافت که استعمارگران به منظور دست یابی به اهداف منفعت طلبانه خویش، در صدد توطئه برای جدایی دانشگاهیان و روحانیان هستند بنابراین تمام توان خود را برای وحدت این دو قشر به کار بست. 

او در این مسیر به آموزش اندوخته های خود به دانش پژوهان و پرورش نیروهای جوان برای مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت و به منظور سازماندهی طلاب و بحث و تبادل نظر آنها درباره مسایل دینی، مجمع «جلسه های علمی اسلام شناسی» را برپا کرد تا بتواند چهره واقعی اسلام را به مردم نشان دهد. اما فعالیت های روشنگرانه این مجمع سبب شد تا رژیم پهلوی این مرکز را تعطیل کند.

شهید مفتح فعالیت های خویش را به هنگامه آغاز نهضت انقلاب اسلامی در دهه 40، برای مبارزه با استبداد رژیم پهلوی از سرگرفت و با سخنرانی های فراوان، سعی در وحدت و همدلی میان مردم کرد. اما این امر سبب شد تا سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) وی را بازداشت کند. 
این مبارز انقلابی پس از آزادی، فعالیت های علمی و تبلیغی را در حسینیه ارشاد ادامه داد و با تعطیلی این مرکز به

دستور حکومت وقت، امامت جماعت مسجدهای جاوید و قبا را برعهده گرفت تا آن که با پذیرش امامت نماز عید فطر در 13 شهریور 1357 هجری خورشیدی و حضور در راهپیمایی میلیونی در این روز، نقش موثری را در پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کرد و زمینه برپایی قیام 17 شهریور را فراهم ساخت. محمد مفتح در این روز به وسیله ساواک دگربار بازداشت و پس از گذر 2 ماه آزاد شد. سپس وی امامت جماعت مسجد قبا را دوباره تا هنگامه پیروزی انقلاب اسلامی بر عهده گرفت. 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 هجری خورشیدی، با انجام دادن فعالیت های علمی و فرهنگی در شورای انقلاب و تلاش در راه دستیابی به وحدت حوزه و دانشگاه، خدمات بسیار ارزنده ای را ارائه کرد.
اما منافقان برای ضربه زدن به نظام نوپای اسلامی همواره می کوشیدند تا شخصیت های برجسته نظام را از میان بردارند، به همین منظور گروهگ فرقان در 27 آذر 1358 هجری خورشیدی این مبارز آزادیخواه را در هنگام ورود به دانشکده الهیات دانشگاه تهران؛ هدف گلوله خویش قرار دادند و به شهادت رساندند.

این عالم دینی از خود اثرهایی ارزشمند و ماندگاری همچون «حاشیه بر اسفار ملاصدرا، روش اندیشه، حکمت الهی و نهج البلاغه، آیات اصول اعتقادی قرآن، نقش دانشمندان در پیشرفت علوم اسلامی» و … را به یادگار گذاشت.
27 آذر در تقویم ایران اسلامی، به مناسبت سالروز شهادت شهید محمد مفتح و به پاس خدمات ارزنده وی در زمینه وحدت دانشگاهیان و حوزویان، روز «وحدت حوزه و دانشگاه» نام گرفت.

«محمد هادی مفتح» فرزند شهید محمد مفتح و عضو هیات علمی دانشگاه قم در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت این شهید وارسته، درباره آراء و اندیشه های وی در تاریخ اسلام، گفت: آموزش تاریخ اسلام در حوزه علمیه قم یکی از محورهایی بود که شهید مفتح در علوم انسانی به آن علاقه داشت. وی پیش از انقلاب مبارزه های انقلابی بسیاری را علیه رژیم پهلوی انجام داد که این امر سبب تبعید این اندیشمند بزرگ از این شهر شد و پس از آن به دلیل آن که وی اجازه حضور و اقامت در قم نداشت، فعالیت او در زمینه آموزش تاریخ اسلام ناتمام ماند. 

وی با بیان اینکه شهید مفتح در زمینه تاریخ اسلام مطالعه های فراوانی داشت، بیان کرد: این شهید بزرگوار در زمینه تاریخ صدر اسلام، یعنی از دوران رسول اکرم(ص) تا زمان زندگی ائمه معصومین(ع) صاحب نظر بود. آن چه در آثار وی قابل بررسی است، این امر به شمار می رود که شهید مفتح تاکید داشت، تمامی دستاوردهای علمی کنونی ریشه در آموزه های ائمه معصومین(ع) دارد. وی کتاب هایی چون آرای تربیتی و اخلاقی امام جعفر صادق(ع) را با مکتب های تربیتی کنونی مقایسه و در اثرهای خویش همواره این نکته را عنوان کرد که در تاریخ اسلام هیچ گاه میان علم و دین رویارویی و جدایی نبوده است.

محمد هادی مفتح برخورد درست علما با جوانان را یکی از دغدغه های آنها در دهه 30 دانست و تصریح کرد: این تفکر از هنگامه حضور علمای مجرب در حوزه علمیه قم شکل گرفت و پس از سقوط حکومت رضاخان و در زمانی که دانشگاهیان بعد از آشنایی با دانش های نوین پا به عرصه گذاشتند، شکل گرفت. علمای حوزه در این دوره خود را در برابر قشری از جوانان فعال و خوش فکر با اندیشه ها و نیازهای تازه از دین مشاهده کردند، به همین دلیل به چگونگی برخورد با جوانان اندیشیدند. شهید مفتح به این نتیجه رسید که باید علما، خود را به جوانان نزدیک و از زاویه دید آنها به جهان نگاه کنند. وی برای اجرای این اندیشه با توجه به آن که از استادان حوزه علمیه قم به شمار می رفت و کلاس های درس پرجمعیتی را اداره می کرد، بر خود واجب دانست، به عنوان دانشجو در کلاس های درس دانشگاه تهران حضور یابد و تمامی مرحله های دانشگاهی را سپری کند و این گونه با محیط دانشگاه از دیدگاه دانشجویان آشنا شد.

عضو هیات علمی دانشگاه قم در ادامه افزود: شهید مفتح پس از آن که تحصیلات خود را در دانشگاه به پایان رساند، به آموزش در این نهاد پرداخت. این امر سبب شد تا با نیازهای دانشجویان بیشتر آشنا شود. بنابراین در دهه 30، اندیشه اتحاد حوزه و دانشگاه را مطرح کرد، در کنار مبارزه های انقلابی، ادامه دهنده این تفکر نیز بود و در پایان نیز در همین مسیر شهید شد. شهادت این مبارز بسیار نمادین است، زیرا این عالم حوزوی در آستانه ورودی دانشگاه شهید شد و همواره با اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه زندگی کرد و شهادت او نیز تبلوری از این تفکر بود.

وی درباره ضرورت به حقیقت پیوستن اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه، اظهار داشت: اکنون دانشگاهیان و حوزویان ضرورت اهمیت وحدت این دو نهاد را به خوبی دریافته اند و از هنگامه شهادت شهید مفتح تا به حال، گام های بسیار مهمی برداشته اند. اما در این میان خلاء وجود این شهید بزرگوار به صورت کامل احساس می شود، زیرا او تنها فردی بود که در هر دو مکان حضور یافت. دانش فراوان این روحانی در حوزه و دانشگاه از او شخصیت منحصر به فردی ساخت و اگر اکنون این عالم مجاهد حضور داشت، به دلیل اینکه خود صاحب اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه بود، این تفکر آسان تر تحقق می یافت. اما تقدیر الهی چنین بود تا زندگی شهید مفتح با شهادت به پایان برسد. اما پس از درگذشت وی، افرادی بودند که در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه با رهبری های امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب بسیار تلاش کردند.

محمد هادی مفتح درباره محور اصلی اندیشه شهید مفتح، یادآور شد: وی از نظر علمی در فقه و اصول بحث های بسیار کاملی را در آثار خویش مطرح کرده است، اما شهرت این عالم انقلابی در حوزه علمیه قم بیشتر در علوم عقلی بود، به این معنا که تدریس منطق در این مرکز را بر عهده داشت و اشارات، شرح منظومه و کتاب های فلسفی را آموزش می داد. شهید مفتح آموزگاری با رویکرد عقلانی در فلسفه و منطق محسوب می شود و شاگردان او اکنون پس از کسب تجربه های علمی، از علمای درجه یک حوزه علمیه قم به شمار می روند. 

عضو هیات علمی دانشگاه قم، میزان تحقق اندیشه های شهید مفتح را در جامعه کنونی، اینگونه توصیف کرد: شرایط هر دوره متفاوت است و هر راهبردی در هر زمانی یک راهکار خاصی را نیاز دارد. بنابراین این عالم دینی فعالیت های خود را پیش از انقلاب و در ماه های پس از انقلاب با توجه به شرایط جامعه انجام داد. وی در گفت و گویی تلویزیونی به جوانان سفارش کرد که اسلام و دین را از منبع های اصلی بشناسند و روزنامه ها و مجله ها را منبع اطلاعات خود قرار ندهند. در کنار آن به علما توصیه کرد که جوانان را درک کنند، گرچه نیازهای دوره جوانی ممکن است، سبب بروز اشتباه های دینی از طرف جوانان شود، اما آنها را با آغوش باز و پدرانه نزد خود بپذیرند. شهید مفتح نیز چنین فردی بود و با خوشرویی با جوانان برخورد می کرد و این امر در فعالیت های انقلابی و مبارزه های او بسیار موثر واقع شد. 

وی درباره مبارزه های سیاسی شهید مفتح، بیان داشت: این اندیشمند دینی از یاران نزدیک امام خمینی(ره) به شمار می رفت که از آغاز فعالیت های نهضت بنیانگذار انقلاب اسلامی جزو شخصیت های محوری این نهضت محسوب می شد و از همان نخست، منطقه ای کوهستانی واقع در خوزستان را برای فعالیت های مبارزاتی خویش برگزید و مدیریت آن را برعهده گرفت. در آن هنگامه این شهر از حساسیت بسیاری از دید رژیم پهلوی برخوردار بود، این دیار مبارزه های ملی شدن صنعت نفت را در زمان محمد مصدق با خود به همراه داشت و تنها 10 سال از آن روزگار می گذشت، در آن دوره تمامی مبارزه ها و انقلاب هایی که از آبادان تا خرمشهر صورت گرفت، مرهون تلاش ها و فعالیت های سیاسی این عالم دینی بود.

محمد هادی مفتح با بیان این که محبوبیت مردمی شهید مفتح سبب شد تا به وسیله سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) به قم تبعید شود، تصریح کرد: پس از تبعید وی به قم، رژیم پهلوی ورود او را به خوزستان ممنوع کرد، اما این اندیشمند برجسته هرگز از مبارزه دست نکشید و مرکزی را در همدان، کرمان و دماوند برای فعالیت های انقلابی علیه اقدام های رژیم پهلوی ایجاد کرد و خود مدیریت آنها را برعهده گرفت تا آن هنگامه که حکومت پهلوی دیگر نتوانست حضور وی را تحمل کند و او را در قم ممنوع اقامه کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه قم در ادامه یادآور شد: شهید مفتح پس از آن راهی پایتخت و از طرف دانشگاه تهران دعوت شد و به امر آموزش در این نهاد پرداخت. وی در کنار فعالیت های فرهنگی، مبارزه های دینی و سیاسی خویش را در مسجدهای الجواد و جاوید ادامه داد. مسجد جاوید در خیابانی فرعی در خیابان شریعتی کنونی قرار داشت، اما به دلیل فعالیت های گسترده این عالم دینی در تمامی ایران مشهور شد، به گونه ای که جمعیت فراوانی در این مکان حضور می یافتند. این امر سبب شد تا رژیم پهلوی در کمتر از دو سال این مسجد را تعطیل و شهید مفتح را بازداشت و زندانی کند. اما این اندیشمند نامی پس از آزادی در مسجد قبا در نزدیکی حسینیه ارشاد در خیابان شریعتی، فعالیت های خویش را از سر گرفت و این مسجد کوچک و نیمه ساخته را در تمام ایران مطرح کرد. به صورتی که امام خمینی(ه) از نجف اشرف و دیگر بزرگان انقلابی حتی در زندان و تمامی مردم فعالیت هایی صورت گرفته در این مرکز را پیگیری می کردند. 

فرزند شهید مفتح تصریح کرد: مسجد قبا در سال های پایانی عمر حکومت پهلوی یعنی از میانه 1355 تا 1357 هجری خورشیدی، تنها مرکزی محسوب می شد که وی از آن به عنوان سنگری برای مبارزه علیه این رژیم بهره برد. در آن هنگامه بسیاری از مسجدها به وسیله حکومت وقت تعطیل شده بودند و تنها این نهاد با مدیریت توانای شهید مفتح به فعالیت می پرداخت. وی در این مسجد مبارزه های خود را ادامه داد و جمعیت فراوانی را گردهم آورد. 

وی نقش شهید مفتح را در نخستین راهپیمایی میلیونی در تهران و برپایی نماز عید فطر بسیار موثر دانست و گفت: این اندیشمند در 13 شهریور 1357 هجری خورشیدی امامت نماز عید فطر را در تپه های قیطریه برعهده گرفت و در راهپیمایی میلیونی این روز حضوری موثر داشت. در آن روز راهپیمایی دیگری برای 16 شهریور اعلام شد که به رهبری شهید مفتح شکل گرفت، اما پس از اندکی، نیروهای رژیم پهلوی به جمعیت حمله کردند، این بزرگمرد عرصه سیاست زخمی شد، از ادامه مسیر بازماند و پس از آن شهید بهشتی رهبری این راهپیمایی را برعهده گرفت. در 17 شهریور عوامل حکومت وقت، شهید مفتح را بازداشت کردند. در زندان هوشنگ ازغندی از شکنجه گران سازمان امنیت و اطلاع کشور(ساواک) به او گفت که حکم اعدام وی صادر شده است اما پس از قیام خونین 17 شهریور، رژیم پهلوی عقب نشینی کرد، شهید مفتح در آبان این سال از زندان آزاد شد و این امر تحقق نیافت. 

عضو هیات علمی دانشگاه قم، منزل شهید مفتح را مکانی برای ارتباط با پاریس و امام خمینی(ره) عنوان کرد و اظهار داشت: در آن هنگامه که بنیانگذار انقلاب اسلامی باید به وطن بازمی گشتند، منزل شهید مفتح مکانی برای برقرار ارتباط با پاریس بود. در 26 دی 1357 هجری خورشیدی، سیداحمد خمینی از پاریس با این سیاستمدار برجسته تماس گرفت و اعلامیه بلند بالایی را که امام خمینی(ره) برای فرار محمدرضا پهلوی صادر کرده بودند، خواند، پدر از من خواست تا این اعلامیه مهم را یادداشت کنم. زمانی که امام(ره) می خواستند به ایران بازگردند، کمیته استقبال از ایشان تشکیل شد که ریاست این کمیته را شهید مطهری برعهده داشت و محور اصلی آن را شهید مفتح تشکیل می داد، وی برنامه ریزی های لازم را تا هنگامه پیروزی انقلاب اسلامی ایران انجام داد. این عالم مبارز حضوری چشمگیر در پیروزی انقلاب و پس از آن ایفا کرد و سرانجام به دست گروهک فرقان در آستانه دانشکده الهیات به مقام والای شهادت نایل آمد.

محمد هادی مفتح در پایان، امام موسی صدر را همراه این روحانی عالیقدر در حوزه علمیه دانست و تصریح کرد: شهید مفتح به منظور انجام دادن فعالیت های سیاسی و فرهنگی خویش برای جوانان مبارز لبنانی راهی این کشور شد و با امام موسی صدر، طراحی و ساخت دانشگاهی را برنامه ریزی کرد و قرار بر این شد تا مدیریت این نهاد را برعهده بگیرد. بسیاری از سفرهای وی به لبنان به لحاظ امنیتی محرمانه باقی ماند. این اندیشمند نقش وحدت بخشی را در مبارزه های انقلابیون در لبنان ایفا کرد، اما بسیاری از فعالیت های بین المللی او در آن کشور ناشناخته باقی مانده و اینک لازم است تا به این فعالیت ها پرداخته شود.