امام محمد بن علی(علیه‌السلام)، معروف به “تقی” و “جوادالائمه” و مُکنّیٰ به ابی جعفر ثانی، در نوزدهم ماه مبارک رمضان و به قولی در دهم رجب سال 195 قمری، در مدینه منوره دیده به جهان گشود.
پدرش امام رضا(علیه‌السلام)، امام هشتم شیعیان و مادرش خیزران [سبیکه] از بانوان پاکیزه سرشت و پارسای عصر خود و از خاندان ماریه قبطیه [همسر رسول خدا-ص-] بود.(1)

امام محمد تقی(ع)، پس از شهادت پدر گرامی‌اش امام رضا(ع) در سال 203 قمری در طوس خراسان به دست مأمون عباسی، امامت شیعیان را بر عهده گرفت.

با این که وی، در آن أیام خردسال بود و بیش از هشت سال از عمر شریفش نگذشته بود، سکان کشتی امت را بر عهده گرفت و آن را به نیکی، امامت و هدایت نمود.

نویسنده کتاب گران سنگ “کشف الغمه” به نقل از کمال الدین محمد بن طلحه [از بزرگان شافعی مذهب اهل سنت] درباه امام جواد(علیه‌السلام) گفت: «فهو و ان کان صغیر السّن، فهو کبیر القدر و رفیع الذّکر».(2)
یعنی: او [امام جواد(علیه‌السلام)] گرچه کم سن و سال بود، ولیکن دارای شخصیت والا و بلند آوازه بود.

امام محمد تقی(علیه‌السلام)، بنا به درخواست مأمون عباسی در محرم سال 215 قمری وارد بغداد شد و مأمون از نزدیک با دانش، معرفت و شخصیت بی همتای وی آشنا گردید و بنا به قولی که به پدرش امام رضا(علیه‌السلام) در خراسان داده بود، دختر خود “ام الفضل” را به عقد ازدواج امام محمد تقی(علیه‌السلام) در آورد و منزلت وی را در نزد تمامی نزدیکان و اقربای خویش، اعم از عباسیان و علویان، گرامی شمرد و برای وی احترام ویژه‌ای قائل گردید.(3)

هنگامی که مأمون در برابر خرده گیری‌های عباسیان کینه توز، نسبت به ازدواج امام محمد تقی(علیه‌السلام) با دختر خویش روبرو گردید، در پاسخشان گفت: و أما ابوجعفر محمد بن علی (علیه‌السلام)، قد اخترته لتبریزه علی کافه أهل الفضل فی العلم و الفضل مع صغر سنه، و الأعجوبه فیه بذلک.(4)
یعنی: اما از این که ابوجعفر محمد بن علی(ع) را به همسری دخترم برگزیدم، بدین جهت است که وی با کمی سن و سالش، سرآمد تمامی صاحبان فضل در دانش و دانایی است. او نابغه و شگفتی دوران است.

به هر روی، امام محمد تقی(علیه‌السلام) پس از ازدواج با ام الفضل، مدتی در بغداد زندگی کرد ولی چون آن حضرت، تمایلی به معاشرت و هم نشینی با عباسیان غاصب را نداشت و روحیات او با تجملات و زندگی اشرافی سازگار نبود، به بهانه زیارت خانه خدا، از بغداد حرکت کرد و عازم مکه شد و پس از زیارت خانه خدا، به مدینه منوره رفت و در همان جا، مجدداً ساکن گردید.(5)
اما بار دیگر، امام محمد تقی(علیه‌السلام) در عصر معتصم عباسی [هشتمین خلیفه عباسیان] به بغداد دعوت شد و با اکراه و اجبار خویش و اصرار همسرش ام الفضل، عازم عراق گردید و در محرم سال 220 قمری وارد بغداد شد و مورد استقبال معتصم و سایر درباریان و عباسیان قرار گرفت.
ولیکن، معتصم و سایر بزرگان عباسی که با ازدواج آن حضرت با دختر مأمون از قبل ناراحت بودند و وجود وی را در جمع خویش نمی‌توانستند تحمل کنند، نقشه قتل وی را پی ریزی کردند.(6)

آنان، به واسطه جعفر بن مأمون، خواهرش ام الفضل را به قتل همسرش امام محمد تقی(ع) تحریک و تشویق نمودند و آن نادان و بی خرد، فریب اغوائات و وسوسه‌های شیطانی آن‌ها را خورد و آن حضرت را در آخرین روزهای ذی قعده سال 220 قمری مسموم نمود و بر اثر شدت زهر، آن حضرت در 25 سالگی، در آخرین روز ذی قعده همان سال، غریبانه و مظلومانه در بغداد به شهادت رسید.(7)

بدن مطهر امام جواد(علیه‌السلام) در مقابر قریش بغداد، در کنار قبر مطهر جدش امام موسی کاظم(علیه‌السلام)، که هم اکنون معروف به کاظمین است، به خاک سپرده شد.(8)

 پی نوشت ها:

1- الارشاد (شیخ مفید)، ص 614؛ کشف الغمه (علی بن عیسی اربلی)، ج3، ص 186؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج2، ص 324
2- کشف الغمه، ج3، ص 186
3- الارشاد، ص 619
4- همان، ص 621
5- همان، ص 628
6- همان، ص 629؛ منتهی الآمال، ج2، ص 347
7- منتهی الآمال، ج2، ص 347
8- همان، ص 350 و بحارالانوار (علامه مجلسی)، ج5، ص 1 و ص 7