فرازونشيبها و تحوّلات دوره‌ى امام صادق(علیه السلام)

از نخستين روز برانگيختگى امام تا لحظه‌ى بدرود زندگى پُرتلاش و پُرثمرش ۳۳ سال طول كشيد. در اين مدّت، فرازونشيبها و تحوّلات سياسى و اجتماعى، شرايط زندگى امام و شيعيان را بارها تغيير داد. شاهين ترازوى پيكار، به سود و به زيان جبهه‌ى تشيّع، نوسانها ديد. گاه چنان شد كه خوش‌بين‌ترها پيروزى شيعه را بسى نزديک و در دسترس ديدند و حتّى در آمادگى اوضاع براى قدرت‌نمايى نظامى مبالغه كردند؛ و گاه چنان شد كه اختناق و فشار، مجال تنفّس نيز به امام و ياران نزديكش نميداد و همه‌ى آرزوها را بر باد رفته وانمود ميكرد… و امام صادق(عليه السّلام) در همه‌ى اين احوال، همان رهرو و راهبرِ مصمّم و آگاه و نستوهى بود كه در ميان صدها آيت يأس و آهنگ اميد، تنها و تنها به رفتن و راه دراز را هرچه بيشتر طى كردن و مرحله‌هاى ناگزير را پشت سر نهادن، مى‌انديشد و بس. امام مايه‌هاى عشق و اخلاص و ايمانش را در همه‌حال و هر زمان و با شيوه‌ى متناسب، بى‌دريغ مبذول ميداشت و بار سنگين تكليف الهى را به سرمنزل، نزديک ميساخت.